Vroeger kwamen homo’s uit Utrecht

Inwoners van Utrecht worden het liefst
Utrechter genoemd. Geen Utrechtenaar. Ik zei ooit ‘Utrechtenaar’ in
het bijzijn van een oude Utrechter. De man keek toen een beetje
zuinig. Waarom dat was heb ik pas zeer kort geleden ontdekt.
Utrechtenaar betekent ‘homoseksueel’. Ook de
uitdrukking ‘Hij is van/komt uit Utrecht’ betekent ‘Hij is homo’.

Afbeelding: de puinhopen van het schip van de Utrechtse Domkerk na een vernietigende storm in 1674.

De betekenis ‘homoseksueel’ voor
‘Utrechtenaar’ is ontstaan door een achttiende-eeuwse gebeurtenis: de
Utrechtse homoseksuelenaffaire in 1730. Homo’s moesten elkaar in die
tijd nog in het geniep ontmoeten. Dat gebeurde in Utrecht in de
ruïnes van het in 1674 ingestorte gedeelte van de Domkerk. Daar
beklaagde de koster van de Dom zich over. Vervolgens ontstond een
volkswoede jegens de ‘sodomieten’, zoals homo’s toen genoemd werden.

Een ware heksenjacht op homoseksuelen
was het gevolg. Alleen al in Utrecht werden 18 mannen opgehangen
wegens sodomie. De vonk sloeg over op de rest van het toenmalige
Nederland. In het land waar ruim een kwart millennium later het
eerste homohuwelijk ter wereld werd gesloten, eindigden velen die
‘Utrechts gedrag’ vertoonden aan galg, rad en andere onverkwikkelijke
apparaten. Overal spoorden dominees deze moordpartijen aan.

In de jaren dertig van de twintigste
eeuw is door het Utrechtse stadsbestuur geprobeerd het woord
‘Utrechter’ in te burgeren als benaming voor bewoners van de Domstad.
Twee eeuwen na de ‘affaire’ was ‘Utrechtenaar’ nog besmet in de ogen
van de toenmalige bestuurders. Anno nu is een verhullende
benaming voor ‘homo’ niet meer zo nodig omdat het taboe op
homoseksualiteit grotendeels verdwenen is. De bijbetekenis van
‘Utrechtenaar’ raakt daarom steeds meer in onbruik.

‘Utrechtenaar’ betekent volgens Van Dale soms ook ‘pedofiel’. Vroeger zagen mensen nou eenmaal het verschil tussen homo’s en pedo’s niet zo scherp. Dat is nu -voor de meeste mensen- gelukkig veranderd.

Nota bene: Op de plek waar dit allemaal begon is een bescheiden plaquette tussen de straatstenen van het huidige Domplein aangebracht, die herinnert aan de homovervolgingen.

Meer over dit onderwerp

bron afbeelding: members.lycos.nl/bouman103

Lees ook:Zo behaard als een deur of zo prachtig als een stier?
Lees ook:Sex bestaat niet
Lees ook:‘t Loopt als een tiet
Lees ook:Een Remise, ver van alle trams
Lees ook:Letterlijk en figuurlijk afgezet bij de Schuddegeest