Heet u De Leeuw? Het zou kunnen zijn dat uw voorvader een
krachtig en machtig man was, met lange manen. De kans is echter een stuk groter
dat hij een hele gewone man was, die in een huis woonde dat ‘De Leeuw’ heette.
Dit verhaal is ook toepasbaar op namen als De Kat, De Zwaan of De Vos. Veel
families zijn genoemd naar het huis waar ze ooit woonden.
Dit soort namen heten ook wel adresnamen. Officiële
straatnamen en huisnummers bestaan pas sinds de negentiende eeuw. Daarvoor
moest je je oriënteren op een gevelsteen of een uithangbord om een huis te vinden.
In oude steden kun je vaak nog steeds zien dat oude huizen namen hebben. Die
werden lang niet altijd naar dieren genoemd, maar konden ook bijvoorbeeld De
Wereld (Van de Wereld) of De Roos heten.
Adresnamen hoeven niet altijd van huizen te komen. Een
molenaar kon zich Molenaar of Mulder noemen, maar ook Van der Molen of
Vermeulen. Of hij nam de naam van zijn molen over: De Hoop, Fortuijn of
Nooitgedagt. Ook zijn er achternamen genoemd naar schepen, boerderijen,
herbergen en ga maar door. Ook kan de ligging van een huis bepalend zijn. Lag
het huis bij een dijk? Van Dijk. Lag het huis op de hei? Van der Heijde. Lag
het huis bij een heuveltje? Verdonk.
Een bijzondere categorie vormen de Twentse adresnamen.
Boerderijen werden daar vaak genoemd naar de families die er woonden,
bijvoorbeeld Essink (patroniem, betekent ‘zoon van eso’). Wilde deze familieboerderij
zich onderscheiden van een kleinere concurrent met dezelfde naam, dan heette
hij al gauw ‘Groot Essink’ en werd de kleine ‘Klein Essink’ genoemd. Later
werden de bewoners van het huis weer vernoemd naar het huis. Zo ontstonden namen
achternamen als Klein Essink en Olde Damink.
Zo’n boerderij werd niet altijd naar families genoemd, maar
vaak ook naar bijvoorbeeld de ligging. In het oosten komen dan ook namen als
Oude Kamphuis voor. Hoe zit het eigenlijk met de voorvaders van voetballer Jan Vennegoor
of Hesselink? Ik denk dat die niet kon kiezen bij welke boerderij hij hoorde.
Dit is het derde deel van een wekelijkse serie over familienamen. Aanvullingen? Vragen? Reacties zijn
altijd welkom, ook via [email protected].
Bron plaatje ‘De Leeuw’: Amsterdamsegevelstenen.nl
Lees ook:Een Vries buiten Vriesland
Lees ook:Bram Tankink, de denker
Lees ook:Een straat met zintuigen
Lees ook:Bakker, Becker en Brood waren collega’s
Lees ook:Komt Van Persie uit Iran?