Taal en cognitie, doe een vakje

Voor wie zich meer wil verdiepen in de werking van het brein op het gebied van Taal en Cognitie, kan zich naar hartelust laten onderrichten aan een universiteit zoals bijvoorbeeld de VU of de UvA. Zelf mag ik graag een cursusje doen voor het een of het ander, en heb me al erg verlustigd aan de cursusbeschrijvingen zoals Hot Topics in Linguistics, of Cognitive Models of Language and Beyond> Vooral dat beyond is natuurlijk al verheugend. Het kost je een paar middagjes per week (2) maar dan heb je ook wat. Als je wilt kijken: hier lees je er alles over.

Het paard van Sinterklaas

Sinterklaas komt van vroeg al in ons vocabulaire voor. Is het niet als St. Nicolaas, danwel als Santa Claus of nog verder weg, in de Edda, het boek behorende bij de Noordse mythologie als de God ODIN. Odin was de god van poezie, wijsheid en oorlog. Odin reed ook op een paard, met een hoed op (nu mijter), een staf en had twee zwarte raven, genaamd Hugin en Munin, die we nu herkennen als zwarte piet. De letters van Sinterklaas horen ook bij Odin, die runetekens uitdeelde. De rijmpjes en liedjes van Sinterklaas zijn te relateren aan het feit dat Odin gerelateerd is aan de dichtkunst. Misschien dat allerlei woorden uit die rijmpjes ook Noords zijn want wie begrijpt nu dingen als kapoentje en makkers staakt uw wild geraas? Wat dat betreft geeft zo’n verklaring wel veel rust…

Tijdschrifttaal

In tijdschriften wordt nogal wat afgejankt. Emoties, gevoelens, innerlijke worstelingen worden in beroerd proza opgepend om de lezer te laten meevoelen met een ge-interviewde. Je leest vooral over emotionele smurrie. Termen als onmacht, radeloosheid en allerlei andere innerlijke chaos komen om de twee zinnen voor. Als je meer dan 2 glossy’s per dag leest ben je helemaal depressief. Niet door het verhaal, maar door die beroerde schrijfstijl.  De ge-interviewde beschrijft zijn gevoelens, vaak in termen die op emoties moeten duiden. Maar als je het leest wordt je helemaal niet geraakt. Neem nou eens deze zin:

‘Terwijl mijn kind door de dokter werd geanalyseerd en wij werden verzocht om buiten te blijven, schreeuwde het in mij: “ze hoort thuis! Bij mij! Maar Annelous keek me niet aan…ik voelde me zo buitengesloten als moeder…’

Je wilt die moeder toch helemaal niet begrijpen als lezer? Zo’n zeikerd. Een slachtoffer. En dan nota bene van een dokter die zijn werk gewoon doet? Als je zo bent, dan kan je al niet eens met de trein. Stel je voor dat de conducteur haar voorbijloopt in het gangpad. Dan wordt zo’n vrouw ook helemaal radeloos en in paniek. Die voelt zich voortdurend slachtoffer en ook buitengesloten. Nee hoor, 1 glossy-interview en ik heb het weer voor minstens 8 maanden gehad.

Hallau

Er is iets met ‘hallo.’ Wat mij opvalt is dat het al sinds enige tijd klinkt als ‘hallau.’ Tenminste, in mijn eigen omgeving. Misschien dat het aan de plek ligt waar ik woon, (Amsterdam) maar het kan ook zijn dat we gewoon geen zin meer hebben in de keurige ‘o’ Als iemand langsloopt en gewoon lekker impulsief er een ‘Hee hallo’ dan gaat het nog best goed. De ‘hallo’ klinkt keurig en af. Maar vaak, wanneer de telefoon op wordt genomen of er op een of andere manier Hallo gezegd wordt, komt daar toch die exotische au-klank in. Waarom zou dit zijn? Ja hallo, dat weet ik natuurlijk ook niet.

“Dusss…dat gaat allemaal goed komen”

Interviews op TV eindigen wel eens teleurstellend voor de journalist. Niet dat ik er zelf dol op ben dat er een emotionele ontboezeming wordt ontfutseld aan een of andere vage bekendheid, maar een journalist moet hier natuurlijk naar vissen en dat vind ik geinig. Zo is er altijd wel een vraag aan een of andere musicalster op een premiere, zo in de trant van: “Hee hoi, jij daar, ben je zenuwachtig?’ waarop de journalist de microfoon in het blozende gezicht van de BN’er duwt. Op een bepaalde manier is het antwoord klip en klaar, de ster is duidelijk zenuwachtig, maar toch vind ik het teleurstellend als er dan een ontwijkende reactie komt. Je krijg dan van die net niks reacties. Bijvoorbeeld: En Marlies (etc), ben je zenuwachtig? En dan zegt zij: “Ja natuurlijk, maar een beetje plankenkoorts hoort erbij…dusssss….dat gaat allemaal wel goed komen…’ Vooral dat laatste stuk is fataal: dussss dat gaat allemaal wel goedkomen…. De journalist wordt hiermee opgezadeld met niks. Het is een andere uitdrukking voor: ‘en nou niet meer drammen vent…want ik houd mijn muiltje dicht’ Ook geeft deze opmerking aan dat de ge-interviewde geen kleur wil bekennen. Door dat stuk zin ‘dusssss….dat gaat dus allemaal wel goedkomen…’ te gebruiken, omzeilt ze een persoonlijke ontboezeming. Maar ook, heel diep van binnen, is het een soort kritiek op de journalistieke vraag. Er zit iets in van:” Hoezo zenuwachtig? Dat is eigenlijk helemaal niet aan de orde engerd, en als ik zenuwachtig zou zijn dan gaat het je nog geen bal aan…’ Zelf vind ik ‘Dus dat gaat allemaal wel goed komen…’ gewoon geen antwoord. Dus.

Turquoise

In Friesland liep ik langs een turkse snackbar, die helemaal blauw was. Of eigenlijk, turquoise. Zo heette die snackbar dan ook. Turquoise. Het turquoise was vanwege de woordspeling met het Turks zijn. Gelukkig hadden ze geen blauwe patat. De patat was wel lekker.

Rijburg Ijburg

De neiging om van namen ‘iets leuks’ te maken, vind ik vaak een aanslag op het taalgevoel. Zo zag ik gisteren een lesauto rijden van rijschool Rijburg, een variatie op Ijburg (Amsterdam). Dit deed me denken aan de vrachtwagens van Simon Loos waarop een vacature wordt aangekondigd met ‘Werk? Loos!’ Als je er achter rijdt, ben je er wel meteen minuten lang mee bezig, tenminste als je taalkundig sensitief bent. Er zijn waarschijnlijk talloze voorbeelden op te noemen, zoals bij namen van winkels, of zelfstandigen die er wat van proberen te maken. Zo heb je een hondenuitlaatservice OUTLET (alsof je je hond in de uitverkoop doet), of aardewerkwinkel KOM, of kroegen zoals Even Eruit of Naar Binnen. Ik weet niet hoor, als je dan de telefoon opneemt klopt het al weer niet. Goedemorgen, met  ‘Naar Binnen…’ Mwah…

Dichten met Google

De wetenschappers van Google beseffen heel goed dat de taak die ze op zich nemen niet de makkelijkste is, maar ze vertaalden een aantal gedichten met een programma en meldden de resultaten hiervan op een conferentie die onlangs gehouden werd; De ENMLP conferentie. De resultaten waren best geinig. Zo kan je een gedicht van Oscar Wilde al heel aardig vertalen. Het valt echter niet mee: Google vertaalt met behulp van statistiek: door heel veel teksten te vergelijken, kiest ze die woorden die het beste passen bij de te vertalen tekst. Dat is een andere manier dan de regelgebaseerde methode, die eerst de zinstructuur ontleedt en omzet naar de doeltaal, waarna de juiste woorden op de juiste plek worden ingevuld. Omdat Google met haar methode over heel veel mogelijke vertalingen beschikt, verwacht ze dat er altijd wel eentje bij zal zitten die voldoet aan de vormeisen die het gedicht stelt. Zie hieronder:

Bron: www.kennislink.nl

Origineel Oscar Wilde Vertaling Google
He did not wring his hands, as do Without hands twisted like these men,
Those witless men who dare Poor men without hope, dare
To try to rear the changeling Hope To nourish hope in vault
In the cave of black Despair Of desperation there
He only looked upon the sun And looked toward the sun, drink cool
And drank the morning air Until the evening air